ماهواره Jason-2 به فضا پرتاب شد

امروزه نمونه ایی از تحولات آینده را می توان دید. در زمینه سنجش از دور هر روز خبری از پرتاب ماهواره ای جدید می رسد. و می شود پیش بینی کرد که روزی تعداد پرتاب ماهواره ها به تعداد هواپیماهای ساخته شده برسد.

باز دوباره خبری از دنیای ماهواره های جدید و اینبار از آمریکا. ماهواره Jason-2 از ایستگاه فضایی واندربرگ امریکا با موشک Delta II  در بیشتم ژوئن به فضا پرتاب شد. این ماهواره حاصل سرمایه گذاری مشترک ناسا، سازمان فضایی فرانسه و سرویس هواشناسی فضایی اروپا است.

مهمترین سنجنده این ماهواره CNES' Poseidon 3 است که یک ارتفاع سنج راداری محسوب می شود و قادر است تا ارتفاع سطح اقیانوسها را تا دقت 33 میلی متر اندازه گیری نماید. در حقیقت ماموریت  Jason-2 در ادامه ماموریت Jason-1 و  ماهواره Topex/Posideon است که از اوایل دهه 90 میلادی تا به حال ارتفاع اقیانوسها را اندازه گیری می کنند. داده های این ماهواره در سیستمهای پیش بینی اقیانوسی، بررسی پدیدهای بزرگ اتمسفری- اقیانوسی نظیر   ال لینو و  لانینو و اکوسیستمهای دریایی به کار می روند. داده های ارتفاعی در بررسی افزایش سطح آب اقیانوسها نیز اهمیت دارند. همانطور که می دانید افزایش سطح آب به طور مستقیم با گرم شدن زمین رابطه دارد که زندگی هزاران نفر از مردمی که در جزایر و مناطق ساحلی (مخصوصا در آسیا)  زندگی می کنند را در خطر قرار خواهد داد.

داده های ارتفاع سنجی  قبلی از سال 1993 م  افزایش سطحی مطابق 30میلی متر در سال را برای سطح اقیانوسها نشان داده اند.  که البته این مقدار دوبرابر میزانی است که در قرن بیستم گزارش شده است. البته دانسشمندان عقیده دارند که داده های 15 سال نمی تواند دیدی درست از آنچه اتفاق می افتد را فراهم اورد و به داده های بیشتری در زمان طولانی تری نیاز است.

برای این دانشمندان که برای ما و جهانیان تلاش می کنند آرزوی موفقیت می کنیم!

ماهواره ها به کمک پیش بینی زلزله می آیاند؟ آیا ممکن است؟!

لابد هنوز یادتان هست که چند سال پیش در تهران یک نظر یک استاد دانشگاه در مورد وقوع زلزله در تهران روزنامه ای شد و به دنبال آن وحشت در مردم آفرید! خیلی ها آن روزها تهران را ترک کردند و خوشبختانه پیش بینی آن استاد اشتباه بود. وی ادعا کرده بود که با استفاده از تصاویر ماهواره ای و پایش پارامترهایی در جو احتمال وقوع زلزله در تهران آن موقع داده است. حال خبری در دست داریم که کلیت این ایده توسط دانشمندان جهان هنوز هم پیگیری می شود و البته در جهتی دیگر. برای جزییات این خبر را حتما بخوانید.

دانشمندان استرالیایی روشی را برای پیش بینی زلزله از طریق ثبت حرکات زمین با استفاده از داده های رادار اینترفرومتری ابداع کرده اند. البته استرالیایی ها در این امر تنها نیستند و دانشمندان انگلیسی، تایوان و آمریکا نیز یک سیستم پیش بینی زلزله را بر اساس اغتشاشات الکتریکی که قبل از زلزله زیر زمین اتفاق می افتد پیشنهاد نموده اند. LinLin Ge  و همکارانش در دانشگاه  New South Wales حرکات زمین را که توسط زلزله سیچوآن اتفاق افتاده بود را توسط رادار اینترفرومتری فضایی ثبت نموده اند. داده ها مربوط به سنجنده PALSAR بر روی ماهواره Diachi ژاپن بوده است.

محققین این روش را رادار اینترفرومتری ماهواره ای تفاضلی (differential satellite radar interferometry, DinSAR) نامیده اند.  آنها این روش را برای نگاشت حرکات در 300 کیلومتری که تحت زلزه واقع شده به کار بردند. در اولین قدم، این روش برای تعیین محدوده زلزله به کار می رود؛ ولی بسیار ارزشمند تر خواهد بود که اگر بتوان در پیش بینی زلزله از آن استفاده نمود. احتمال امکان این قضیه در این واقعیت نهفته است که زلزله ها به خاطر این به وجود می آیند که تنش های پوسته زمین آزاد نمی شوند و باعث اعوجاج در آن قبل از بروز زلزله می شود. DinSAR دقت کافی برای تشخیص اینگون جابجایی ها و تغیر شکل ها دارد.

در کنار این فن آوری دانشمندان روی این مسئله هم تحقیق می کنند که آیا می توان از سنجش از دور هم برای تشخیص زلزله استفاده نمود. محققین تایوانی اعلام کرده اند که رابطه قوی میان اضطراب الکتریکی در مرز جو و ارتعاشات زمین وجود دارد. دانشمندان بیش از 100 زلزله را با شدت 5 و بیشتر در تایوان بررسی کرده اند و  به این نکته رسیده اند که قبل از اکثر زلزله ها اغتشاشات الکتریکی در یونوسفر به وجود می آید. دانشمندان بریتانیایی و امریکایی روشی بر این اساس برای پیش بینی زلزله پیشنهاد نموده اند.  مشکل اساسی این دانشمندان در این دو سئوال نهفته است: میزان این اثر چقدر است و در چه زمانی قبل از وقوع زلزله ایجاد می شود؟ اولین قدم بررسی تئوریک موضوع است که توسط محققین انجام می شود. ایده اصلی در بررسی تئوریک بر این است که که وقتی که سنگها فشرده می شوند ،مانند وقتی که صفحه های تکتونیک حرکت می کنند، مانند باتری عمل می کنند و جریان الکتریکی تولید می کنند. وقتی این جریانها به سطح می رسند یک قطب مثبت ایجاد می کنند و این پتانسیل آنقدر قوی است که یونسفر را تحت تاثیر بگذارد. با توجه به قدرت داده های ماهواره ای در اندازه گیری بسیاری از پارامترهای جو می توان به این روش امیدوار بود.

خوب امیدواریم که در این زمینه مثل زمینه های فراوان دیگر سنجش از دور بتواند موفق عمل کند. امیدواریم....

هند همچنان در فضا پیش می رود!

هند روز به روز به قابلیت های خود در فضا می افزاید. امروزه فن آوری فضایی سودآور بودن خود را ثابت کرده است و در همین راستا کشورهای در حال رشد نیز به دنبال کشورهای پیشرفته در این بخش سرمایه گذاریهای عظیمی کرده اند. در رابطه با همین موضوع اگر اخبار دو کشور چین و هند را دنبال کنیم خواهیم دید که  واقعا توجه زیادی به این بخش کرده اند و در استفاده از فضا از کشورهای غربی چیزی کم ندارند. خبر زیر در همین ارتباط است:

خبر پرتاب  را Cartosat-2A  قبلا  شنیدیم. و در این نوشته به جزییات بیستری از این ماهواره هندی می­پردازیم. این ماهواره از مرکز فضایی هند توسط موشک PSLV-C9 پرتاب شد. این ماهواره 690 کیلوگرمی در مداری قطبی و خورشید آهنگ با ارتفاع 637 کیلومتر قرار گرفته است. همراه این ماهواره یک ماهواره کوچک 83 کیلوگرمی و 8 نانو ماهواره از کشورهای مختلف در مدار قرار گرفتند. وزن کل 10 ماهواره تقریبا 820 کیوگرم می شد. یعنی هر نانوماهواره چیزی حدود 5 کیلوگرم وزن دارد.

مهمترین سنجنده Cartosat-2A یک دوربین پانکروماتیک با قدرت تفکیک مکانی 1 متر و عرض تصویر 6/9 کیلومتر است. قابلیت دوران این ماهواره بسیار بالا است و می تواند از نقاط مختلف خارج از مسیر خود نیز تصویر برداری نماید. با این امکان قدرت تفکیک زمانی سنجنده بالا می رود و زمان اخذ تصاویر مجدد از یک منطقه کمتر می شود.این ماهواره همچنین قادر به اخذ تصاویر استریو در جهت پرواز است که عملا امکان ایجاد مدل ارتفاعی رقومی (DEM) را فراهم می آورد.

ماهواره کوچک هندی  Indian Mini Satellite  ( IMS-1)  یک دوربین چند طیفی بسیار کوچک با قدرت تفکیک 37 متر و یک سنجنده فراطیفی (HySI) با قدرت تفکیک 506 متر را حمل می کند. عمر این ماهواره 2 سال پیش بینی شده است.

اگرچه اعلان اولیه هندیها مبنی بر استفاده نظامی از Cartosat-2A   بود، ولی اکنون ISRO اعلام کرده است که تصاویر آن برای کاربرهای غیر نظامی در سرتاسر جهان قابل دسترس خواهد بود.

‎3‎‏ Sentinel زمین و اقیانوسها را می کاود!!

‏
آژانس فضایی اروپا (‏ESA‏) قراردادی 5/3 میلیون یورویی با شرکت ‏Thales Alenia Space‏ برای ‏تهیه اولین ماهواره از سری ماهواره های ‏Sentinel‏ بسته است. شرکت با این قرارداد متعهد می شود تا ‏این ماهواره را طراحی و تولید نماید. ‏Thales‏ از ابتدای تعریف این پروژه هم در کنار ‏ESA‏ به عنوان ‏مشاور قرار داشت.‏
پرتاب اولین ماهواره ‏Sentinel-3‎‏ در سال 2012 خواهد بود. وظیفه اصلی این ماهواره پایش پوشش ‏گیاهی سطح زمین و همچنین اقیانوس هاست. این ماهواره بخشی از برنامه پایش و امنیت محیط زیست ‏اروپا (‏GMES‏) به شمار می رود. البته می توان این ماهواره را بخشی از ایفای نقش اروپا در برنامه ‏جهانی پایش زمین ‏‎(GEOSS)‎‏ دانست.‏
مجموعه ماهواره های ‏Sentinel‏ شامل 5 ماهواره می شود. ‏Sentinel-1‎‏ یک ماهواره راداری، ‏Sentinel-2‎‏ برنامه ماهواره هایی نظیر ‏Spot‏ و ‏‎ Landsat‎‏ را دنبال می کند که عملا دارای سنجنده های ‏نوری ومادون قرمز خواهد بود. ‏Sentinel-3‎‏ برخی از سنجنده های ‏Envisat‏ و ‏ERS-2‎‏ را به همراه ‏خواهد داشت که هدف اصلی آن بیشتر مطالعه اقیانوسها خواهد بود. ‏Sentinel-4‎‏ و ‏Sentinel-5‎‏ بر بررسی ‏خواص شیمیایی جو متمرکز خواهند بود. ‏
ماموریت ‏Sentinel-3‎‏ در مدت زمانی قابل توجه داده های مورد نیاز برای مدل های پیش بینی را از ‏سطح زمین و اقیانوس جمع آوری خواهد نمود. ‏Sentinel-3‎‏ پارامترهایی نظیر توپوگرافی سطح دریا، ‏دمای سطح زمین و دریاها ، رنگ دریا و زمین را با دقت و صحت بالا تعیین خواهد نمود. برای تامین ‏چنین هدفی، یک رادار ارتفاع سنج و یک سنجنده چند باندی نوری در آن تعبیه خواهد شد. این ماهواره ‏مداری نزدیک قطبی و خورشید آهنگ خواهد داشت که برای اهداف این ماهواره کاملا مناسب است.‏
به این ترتیب آینده ای پر امید را برای علوم زمینی به خصوص شاخه هایی از علم که به بررسی ‏اقیانوسها و جو می پردازند خواهیم داشت. ان شاء الله ‏

لندست هنوز هم محبوب: لندست 5 دوباره فعال شد

ماهواره لندست 5 که سالهاست در فضا پرتاب شده و سالها از عمر مفید آن گذشته است دوباره فعال شده و به اخذ تصویر می پردازد. این ماهواره به علت خرابی یکی از باتری هایش از اکتبر 2007 م از سرویس دهی خارج شده بود. تیم متخصصان USGS که مسئول ماهواره های لندست در آمریکا است مسئولیت پیدا کردن راهی برای تعمیر و راه اندازی مجدد ماهواره را بر عهده داشت. چاره ای که این متخصصان پیشنهاد کردند مفید و موثر بود: برنامه ریزی مجدد برای اخذ تصویر و همچنین استفاده بیشتر از سلولهای خورشیدی برای تامین انرژی ادوات ماهواره. به این ترتیب ماهواره در برخی ماههای سال به اخذ تصویر نخواهد پرداخت و همچنین بخشی از نقاط زمین تصویر برداری نخواهند شد.

راه اندازی مجدد این ماهواره برای بسیاری از متخصصین علوم مختلف واقعا ضروری بود و هنوز ماهواره ای با این کیفیت نتوانسته است به تصویر برداری از سطح زمین بپردازد. خصوصیات طیفی و مکانی سنجنده این ماهواره (TM) واقعا برای بسیاری از مراکز دولتی و خصوصی منحصر به فرد بود. این ماهواره از ابتدای شروع به کار یعنی 1984 م تا کنون 600 هزار تصویر از زمین اخذ کرده است. بررسی قطع وسیع درختان استوایی، بررسی اثرات حادثه چرنوبیل روسیه، ارزیابی خسارات طوفان کاترینا از جمله کاربردهای مهم تصاویر این ماهواره بوده اند. علاوه بر این هزاران نفر در دنیا از تصاویر این ماهواره در کاربردهای روزمره خود استفاده می کنند. گرچه عمر اولیه این ماهواره 3 سال پیش بینی شده بود ولی هنوز هم با جدیت تمام مشغول به تصویر برداری است و پس از ایجاد مشکل برای لندست 7 بار دیگر مورد توجه قرار گرفت.

با توجه به موفقیت آمیز بودن پروژه لندست، رییس جمهور آمریکا دستوری مبنا برایجاد پروژه ملی تصویر برداری از زمین (NLIP) نمود تا در مورد تولید ماهواره هایی با خصوصیات لند ست ها (یعنی قدرت تفکیک مکانی  متوسط و تصاویر چند طیفی ) تحقیقات لازم انجام شود. NLIP مسئولیت تولید ماهواره های آمریکایی منابع زمینی را بر عهده خواهد داشت.

تاریخ پرتاب ماهواره ها

این هم یک آدرس اینترنتی برای دوستانی که پرتاب ماهواره را دنبال می کنند. در این سایت می توانید نام و تاریخ پرتاب ودیگر مشخصات ماهواره هایی که قرار است تا سال 2010م به فضا پرتاب شوند را پیدا کنید:

http://www.satelliteonthenet.co.uk/launch.html

خوب وصف العیش نصف العیش!!

پروژه GCOM

JAXA  ،سازمان فضایی ژاپن، شروع یک پروژه جدید به نام GCOM (Global Change Observation Mission) یا همان ماموریت مشاهده تغییرات جهانی را اعلام نموده است. در این پروژه بلند مدت قرار است آب و هوای زمین مورد مشاهده و اندازه گیری قرار گیرد. داده های این پروژه برای بررسی مدل های هواشناسی، برآورد دقیق تولید در زنجیره غذایی و میزان ترکیبات جو به کار گرفته خواهند شد.

این ماموریت بر عهده 2 ماهواره گذاشته شده است که یکی (GCOM-W1)  در سال 2012م  و دومی (GCOM-C1) در سال 2013م  پرتاب خواهد شد. سری w که مربوط سری آب می شود با دو ماهواره دیگر در سالهای 2016 و 2020 م ادامه خواهد یافت. و سری c که مربوط به هواشناسی می شود در سالهای 2017 و 2021 م به فضا پرتاب خواهند شد. وزن این ماهواره ها تقریبا 8/1 تن است و در مداری 700 کیلومتری خورشید آهنگ به دور زمین خواهند چرخید. نسل جدیدی  از سنجنده ها هم روی این ماهواره ها سوار خواهد شد که بسیار شبیه سنجنده آشنای AMSR و GLI خواهند بود.

آنچه که از این تلاشها بر می آید اهمیت یافتن تغییرات آب و هوایی برای جهانیان و به دنبال آن اهمیت یافت فن آوری سنجش از دور در چنین مسایل جهانی است.  باز هم تاکید می کنیم که کشور ما باید به طور جدی در این زمینه فعال شده و کارهایی را شروع کند چرا که شتاب این قافله هر روز بیشتر می شود و  خواب ما گرچه شیرین است ولی روزی با صدای مهیبی بیدار خواهیم شد و آن روز .....؟

داده های ارزان ، تنها راه برای سنجش از دور

چندی است که مسئله قیمت داده ها برای تصاویر سنجش از دور در کنفرانسها و مجلات مختلف عنوان می شود (که نمونه هایی از آن را در همین وبلاگ قرار دادیم) و این قضیه نشان می دهد که مسئله قیمت داده ها با توجه به زیاد شدن صاحبان تکنولوژی فضایی مسئله مهمی شده است. در همین راستا  باب رایرسون؛یکی از پیشکسوتان مرکز سنجش از دور کانادا و رئیس شرکت  Kim Geomatics  در اوتاوا؛ معتقد است که سلامت سنجش از دور را نه مهارت در طراحی و ساخت ماهواره ها بلکه سیاستی که در مورد داده ها اعمال می شود؛ تعیین می کند. وی در ادامه عنوان می کند که هرچه ارزان تر رساندن  داده ها به دست کاربر ان نهایی تنها راه ممکن است. وی با ایراد این سخنان در جلسه افتتاحیه کنفرانس آسیایی سنجش از دور به وضعیت قیمتهای فعلی  را مورد انتقاد قرار داد.

او معتقد است که تحمیل هزینه های ساخت و پرتاب ماهواره ها به کاربران توسعه این صنعت را کند می کند. گرانی داده ها باعث استفاده کمتر از آنها می شود که در نهایت فوائدی که کشور می تواند از آن برخوردار شود را کاهش می دهد. او به عنوان مثال پروژه رادارست را مورد سئوال قرار داده است که با گرانی داده های آن استفاده از آنها را در سطح جهان محدود کرده است و اخذ یک میلیارد دلار هزینه پروژه  را از کاربران دلیل اصلی کاهش منافع اقتصادی طرح می داند.

وی معتقد است که دولتها به عنوان متولی اصلی این تکنولوژی باید در طراحی و ساخت ماهواره ها به غیر از داشمندان از نظرات کاربران سنجش از دور و متخصصان بازرگانی نیز بهره گیری کنند. وی در حال حاضر مشاور سازمان فضایی تایلند است که بخه زودی  ماهواره Theos-1 را برای پرتاب آماده می سازد. نظرات وی در توزیع داده های این ماهواره اعمال خواهند شد؛ به این صورت که تنها هزینه توزیع داده ها از کابران دریافت خواهد شد و خود داده ها به صورت رایگان خواهند بود. گرچه کشور ما از این داستانها فارغ است ولی به هر حال می توان به عنوان کاربر از چنین خبرهایی خوشحال بود. بالاخره استفاده کننده که هستیم...!!!!

اولین تصاویر ماهواره TerraSAR-X

سنجنده های  راداری جزء سنجنده های فعال سنجش از دور محسوب می شوند. این نوع سنجنده ها با ایجاد امواج مایکروویو و ارسال آن به سمت عوارض و دریافت بازگشتهای متوالی بدون نیاز به نور خورشید و فارغ از شرایط آب و هوایی می توانند تصویر برداری کنند.

داده های راداری تا امروز هنوز مقامی معادل تصاویر نوری برای خود کسب نکرده اند و لی خبرهای جدیدی که درباره این دسته از تصاویر به گوش می رسد امیدهای فراوانی را ایجاد کرده است. خبر زیر یکی از آنهاست....

جدیدترین ماهواره راداری اروپایی به نام ، TerraSAR-X ،  اولین تصاویر خود را از نقاط مختلف جهان ارسال نموده و اولین سفارشات برای تصاویر آن اعلام شده است. تصاویر دریافتی قدرت تفکیک در حدود متر  (وضعیت 150 MHz) را به دست داده اند. البته مهندسان اعلام کرده اند که دقتهای زیر متر نیز در وضعیت 300 MHz با موفقیت حاصل شده ولی تا کنون در اختیار عموم قرار نگرفته است. اولین تصاویر این ماهواره با چنبن دقتهای مکانی بسیار امیدوار کننده است.

خبرهای رسیده حاکی از عملکرد درست و کامل بخش نیروی ماهواره است که خود خبر مسرت بخشی است چرا که این به این معنی است که می توان مدت زمان تصویر برداری را در یک پرید بیشتر کرد. ایستگاههای دریافت تصاویر این ماهواره در آفریقای جنوبی و کانادا قرار خواهند داشت.

سازندگان این ماواره با دقت بالا گرچه بیشتر استفاده آن را نظامی پیش بینی کرده بودند ولی اکنون اعلام کرده اند که در صورت تقاضا می توان کاربردهای غیر نظامی را هرچه بیشتر پوشش داد. این مسئله از این جهت مهم است که TerraSAR یک ماهواره خصوصی – دولتی است. و در نهایت هزینه های آن باید به صورتی  (حداقل برای بخش خصوصی ) قابل برگشت باشد. هزینه شروع این پروژه که قرار است دنباله دار باشد را دولت (مخصوصا آلمان) پرداخت نموده است ولی ادامه پروژه از سود های حاصل از فروش تصاویر ممکن خواهد بود که پیش بینی شده چیزی حدود 100 میلیون یورو در 5 سال آینده باشد.

اگرچه بخش قابل توجهی از این هزینه را اتحادیه اروپا تقبل کرده است ولی بخش اعظمی از آن را منابع بین اللمللی ( مشتریان بالقوه) تامین خواهند نمود. اعلام شده است که سیاست مدیران این پروژه فروش تصاویر در بازار های دنیاست (نظیر ژاپن، استرالیا، و ژاپن).

خوب رسیدن به قدرت تفکیک حدود متر برای تصاویر راداری چالشها و همچنین افقهای تازه ای را فرا روی دانشمندان سنجش از دور قرار می دهد. به این صورت باید منتظر بود و دید که این تصاویر چه قابلیتها و شاید چه نیازها را در دنیای سنجش از دور مطرح می سازند.

این مسابقه فضایی فعلا داغ داغ  ادامه دارد و ......  ؟!

تصویر مجانی با ماهواره هندی

با تشکر از مهندس محمد رضا جعفری، استاد دانشگاه صنعتی اصفهان خبری که ایشان برای geoinfo ارسال کرده اند را عینا درج می کنیم:

سازمان تحقیقات فضایی هند درصدد است که در ماه ژانویه آتی یک ماهواره حسی راه دور موسوم به THIRD WORLDپرتاب کند که تصاویر تهیه شده توسط این ماهواره به طور رایگان و آزاد در اختیار دانشگاهها و سازمانهای تحقیقاتی در کشورهای در حال توسعه قرار میگیرد.

به گزارش سرویس «فنآوری» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، رییس پروژههای ماهواره های کوچک در سازمان تحقیقات فضایی هند در این زمینه گفت: تنها مبلغی که کاربران باید برای دسترسی به امکان استفاده از خدمات این ماهواره بپردازند، برای تهیه یک آنتن دیش ٧/٣ متری است که هزینه چندانی هم ندارد. تصاویر دریافتی از این ماهواره برای تحقیقات، نقشه کشی و مدیریت بلایای طبیعی قابل استفاده است.

ماهواره THIRD WORLD یا TWSAT که در ارتفاع حدود ٦٣٠ کیلومتری به دور زمین خواهد چرخید فقط ١٠٠ کیلوگرم وزن دارد.  این ماهواره که سه سال طول عمر خواهد داشت، از پایگاه بانگالور هند کنترل خواهد شد.